Cử nhân thất nghiệp – Chuyện không mới, nhưng chưa cũ

Sự thật ngỡ ngàng: Bằng Giỏi – Chưa Phải “Tấm Vé Vàng” Để Vào Đời

Hiện nay, ngày càng nhiều cử nhân tốt nghiệp loại giỏi vẫn rơi vào cảnh thất nghiệp hoặc phải làm trái ngành. Trong bối cảnh thị trường lao động ngày càng cạnh tranh gay gắt, một tấm bằng xuất sắc tuy vẫn là lợi thế, nhưng không còn là yếu tố quyết định thành công như trước. Các nhà tuyển dụng hiện đại kỳ vọng ứng viên không chỉ giỏi chuyên môn mà còn cần có kỹ năng thực hành, tư duy linh hoạt và thái độ làm việc chuyên nghiệp.

Một trong những nguyên nhân cốt lõi là phần lớn sinh viên tại Việt Nam vẫn đang thiếu hụt kỹ năng thực tiễn. Chương trình đào tạo còn nặng về lý thuyết, khiến sinh viên chủ yếu học thuộc, học vẹt mà chưa chú trọng phát triển các kỹ năng mềm như giao tiếp, giải quyết vấn đề, làm việc nhóm, tư duy phản biện hay quản lý thời gian – những năng lực được các doanh nghiệp đánh giá cao hàng đầu.

Vì vậy, việc tích hợp phát triển kỹ năng toàn diện ngay từ giảng đường là điều mà các trường cao đẳng, đại học cần đặc biệt quan tâm nếu muốn đào tạo ra những thế hệ sinh viên đủ sức cạnh tranh trong kỷ nguyên mới.

Không chỉ sinh viên mới ra trường, nhiều người lao động cũng đang rơi vào vòng luẩn quẩn: Thất nghiệp – Làm trái ngành – Mất định hướng. Không tìm được việc làm đúng chuyên môn, nhiều người trẻ buộc phải chấp nhận bất kỳ công việc nào để “có cái mà sống”, dẫn đến cảm giác chán nản, hoang mang và mất niềm tin vào chính mình.

Thêm vào đó, sự biến động liên tục của thị trường lao động, đặc biệt dưới tác động của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 và sự phát triển bùng nổ và mạnh mẽ của công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) như ChatGPT – đang thay đổi nhanh chóng yêu cầu đối với người lao động. Nếu không kịp thời cập nhật kỹ năng số và thích nghi với công nghệ mới, người trẻ rất dễ bị đào thải khỏi cuộc đua nghề nghiệp.

Tỷ lệ thanh niên thất nghiệp ở Việt Nam giai đoạn năm 2023 – quý I 2025 nằm ở mức báo động (độ tuổi 15-24 tuổi) – Nguồn: Dữ liệu Cục Thống Kê

Vậy đâu là giải pháp hữu hiệu cho người trẻ trong thời điểm hiện tại

Thất nghiệp không phải kết thúc – đó là khởi đầu cho hành trình định hướng lại bản thân: Nếu bạn đang trong tình trạng thất nghiệp, hoặc đã gửi hàng chục CV suốt nhiều tháng mà vẫn chưa nhận được phản hồi tích cực, thì đây chính là thời điểm cần tạm dừng, nhìn lại và tái định hình chính mình.

Thay vì hoang mang hay tự trách, hãy xem khoảng thời gian này là cơ hội quý giá để đánh giá lại năng lực, khám phá điểm mạnh – điểm yếu, và xác định rõ đâu là ngành nghề phù hợp nhất với bạn. Đôi khi, chính lúc dừng lại một nhịp sẽ giúp bạn chọn đúng con đường để bứt phá mạnh mẽ hơn.

Tự học – kỹ năng sống còn trong thị trường lao động hiện đại: Trong thời đại công nghệ phát triển không ngừng, tự học trở thành kỹ năng sống còn. Người trẻ cần chủ động trau dồi kiến thức, đầu tư vào kỹ năng số, ứng dụng công nghệ AI (như ChatGPT, Canva AI, Notion AI…), và rèn luyện tư duy sáng tạo, phản biện.

Nếu bạn nhận ra mình còn yếu ở kỹ năng nào – từ giao tiếp, quản lý thời gian đến chuyên môn kỹ thuật – thì hãy mạnh dạn học hỏi và cải thiện. Học từ người giỏi, học từ thực tế, học từ sai lầm – đó là con đường bền vững để nâng cấp chính mình.

Làm thật – học thật ngay từ trên ghế nhà trường: Nếu bạn vẫn còn là sinh viên, đừng chờ đến khi ra trường mới bắt đầu va chạm với thực tế. Hãy tích cực tham gia các dự án thực tế, thực tập tại doanh nghiệp, hoạt động tình nguyện hoặc công tác xã hội càng sớm càng tốt. Đây là cơ hội để bạn hiểu rõ hơn về thị trường tuyển dụng, về kỳ vọng thực tế của nhà tuyển dụng, từ đó chuẩn bị tốt hơn cả về chuyên môn lẫn kỹ năng mềm.

Mở rộng mối quan hệ – tìm người dẫn đường: Đừng ngần ngại xây dựng mối quan hệ với những người đang hoạt động trong ngành bạn theo đuổi. Việc kết nối với cộng đồng nghề nghiệp không chỉ giúp bạn tiếp cận những cơ hội việc làm mới, mà còn giúp bạn hiểu sâu hơn về xu hướng và yêu cầu thực tế của thị trường lao động.

Đặc biệt, tìm được một người mentor (người cố vấn) có thể thay đổi hoàn toàn hành trình nghề nghiệp của bạn. Mentor sẽ giúp bạn nhìn rõ hơn về tiềm năng cá nhân, định hướng lộ trình phát triển, và đưa ra những lời khuyên thực tế từ chính trải nghiệm của họ.

Tốt nghiệp giỏi là điểm khởi đầu thuận lợi, nhưng để tồn tại và phát triển, người trẻ cần linh hoạt, học nhanh, thích ứng mạnh và sẵn sàng vượt qua chính mình.